بلاک عصبی

بلاک عصبی به معنی بی حس کردن اعصاب محیطی توسط داروهای بی حس کننده به تنهایی یا همراه با داروهای همراه، مانند کورتون میباشد. امروزه بلاک عصبی کاربرد خیلی زیادی در پزشکی دارد که لازمه ی انجام آن آشنایی کامل با آناتومی عصب و استفاده از وسایل خاص جهت پیدا کردن عصب بهمراه تبحر زیاد پزشک معالج می باشد. برای بهبود کیفیت بلاک عصبی از دستگاه هایی مانند سونوگرافی و دستگاه تحریک کننده ی عصب استفاده میکنند.

بلاک عصبی تحول شگرفی در بی هوشی ایجاد کرده است به طوری که در بسیاری از اعمال جراحی بر روی اندامها میتوان از بلاک عصبی بجای بیهوشی عمومی استفاده کرد. در طب تسکینی و درد بلاک عصبی جزء لاینفک درمانهای موارد خاص است. بعنوان مثال میتوان از بلاک اعصاب ناحیه ی پیشانی و پس سری برای درمان سر دردهای مقاوم به درمان نام برد که خوشبختانه به کررات شاهد بهبودی بیماران مراحعه کننده بوده ایم.

از موارد دیگر میتوان بلاک اعصاب برای دردهای شانه، لیگامانها و گیر افتادن اعصاب مچ دست(سندرم تونل کارپ) و دردهای شکم و پرینه نام برد. یکی از شایعترین موارد مراجعه کننده بیماران با درد ناحیه ی تناسلی و یا جراحی های قسمت تحتانی شکم مانند جراحی فتق یا واریکوسل، آپاندیس و… نام برد که یا بعلت گیر افتادن عصب بوده یا علت ناشناخته می باشد. در این موارد انتخاب عصب خاص جهت بلاک میتواند از هزینه های گزاف درمانهای غیر ضروری و نامناسب جلوگیری کند.

یکی از شایعترین علل کمر درد، آسیب مفاصل فاست کمری است که تقریبا هیچ روش تشخیصی پاراکلینیکی نداشته و تشخیص با معاینه بوده و در صورت پاسخ درمانی مناسب به بلاک عصبی(عصب مدین برنچ) تشخیص درد فاست قطعی می شود. پس بسیاری از بلاک های عصبی هم جنبه تشخیصی داشته و هم میتواند بعنوان درمان همزمان نیز باشد.

1- بلاک اعصاب سمپاتیک چه کابردی دارد؟

در انسان درد سوماتیک(بدنی) و دردهای سمپاتیک وجود دارد که از بلاک اعصاب سمپاتیک میتوان جهت افتراق آنها استفاده کرد. زنجیره ی سمپاتیک از مهره ی دوم گردنی شروع شده و تا دنبالچه ادامه دارد از بالا به پایین زنجیره ی سمپاتیک از اعصاب بدنی فاصله می گیرد و این باعث میشود تا بلاک در قسمت کمر عوارض کمتری بهمراه داشته باشد.

بلاک عقده های ستاره ای در گردن در محاذات زائده ی عرضی مهره ی ششم انجام میشود. روش های مختلفی جهت بلاک عقده ی ستاره ای وجود دارد که می توان از سونوگرافی و فلوروسکوپ استفاده کرد و علاوه بر بلاک میتوان تخریب عقده ی ستاره ای با امواج رادیویی یا دارویی مانند فنل 3% ایجاد کرد.

این بلاک کاربرد زیادی دارد و معمولا اکثر تخصص ها آشنایی کاملی با اثرات و کاربرد این روش ندارند. با این حال میتوان در دردهای اندام فوقانی، قفسه ی سینه(جراحی یا پرتو درمانی بر روی پستان)، تعریق بیش از حد دستها، اختلال خونرسانی دستها و… و حتی در آریتمی قلبی استفاده کرد.

بلاک دو طرفه در یک جلسه ممنوع است چون بلاک عصب فرنیک(فلج موقتی یک طرفه ی دیافراگم) میتواند برای بیمار مشکل ساز شود. بیمار باید بداند که پس از انجام بلاک عقده ی ستاره ای ممکن است گرفتگی صدا، آبریزش، قرمزی چشم و افتادگی پلک همان طرف داشته باشد که موقتی می باشد. بیمار باید تا برطرف شدن این علائم(در حدود 2 الی 3 ساعت) از خوردن و آشامیدن اجتناب کند.

2- بلاک سمپاتیک کمری چه کاربردی دارد؟

بلاک زنجیره ی سمپاتیک کمری کاربرد خیلی زیادی در طب تسکینی و درد دارد. این بلاک در محاذات مهره های دوم و سوم کمری انجام میشود. استفاده از فلوروسکوپ و شرایط اتاق عمل برای انجام این روش الزامی است. علاوه بر بلاک سمپاتیک کمری توسط داروهای بی حس کننده می توان از داروهایی مانند الکل یا فنل و امواج رادیویی جهت تخریب زنجیره ی سمپاتیک کمری استفاده کرد.

3- در چه مواردی از بلاک سمپاتیک استفاده می شود؟

در نارسایی خون رسانی اندام تحتانی، زخم پای دیابتی، درد اندام های تحتانی، تعریق پا، درد عضو خیالی(در اندام قطع شده) و…

4- بلاک و تخریب(نورولیز) عقده ی سلیاک چه کاربردی دارد؟

عقده ی سلیاک از مجموع یک تا پنج عدد عقده در قدام مهره 12 پشتی(T12) و اول کمری(L1) تشکیل شده است. اعصاب سمپاتیک از مهره ی 5 تا 12 پشتی در تشکیل این عقده شرکت دارد. این عقده به تمام احشاء شکم غیر از قسمتی از روده بزرگ(عرضی، صعودی و رکتوم) عصب دهی می کند. پس در موارد درگیری این ارگانها میتوان از بلاک یا نورولیز این عقده استفاده کرد.

یکی از کاربردهای موثر بلاک گانگلیون سلیاک، درد های ناشی از سرطان شکمی(پانکراس، معده و…) است.

متاسفانه مانند خیلی از موارد قبلی بعلت عدم آشنایی بیماران با این روش و تعداد کم ارجاعات از طرف پزشکان، اغلب بیماران در مراحل پیشرفته به کلینیک درد مراجعه میکنند که بهتر است در مراحل اولیه و قبل از مزمن شدن درد بیماران، این بلاک گانگلیون سیاتیک انجام شود.

5- بلاک عقده ی سلیاک چگونه انجام میشود؟

روش های مختلفی جهت انجام این بلاک وجود دارد ولی وجود فلوروسکوپ و فراهم بودن شرایط اتاق عمل الزامی است. پس از انجام بلاک تشخیصی و درمانی با بی حس کننده ها میتوان تخریب(نورولیز) با الکل انجام داد.

6- موارد ممنوعیت بلاک سمپاتیک و سلیاک؟

مصرف داروهای ضد انعقاد و اختلال انعقادی، عفونت موضعی، نارسایی کبدی، عفونت داخل شکم، انسداد روده.

از عوارض انجام این روش ها که هر چند محدود و نادر هستند میتوان به اسهال، آسیب احشاء و عروق، آسیب عصبی و…اشاره کرد.

برای آشنایی بیشتر با نحوه ی بلاک و نورولیز سمپاتیک و سلیاک ، کانال تلگرامی و پیج اینستاگرام دکتر دلخوش را دنبال کنید.